Mutacje, to trwałe zmiany w DNA – naszym kodzie genetycznym, który zawiera całość informacji dotyczącej organizmu. Kod genetyczny decyduje o produkcji białek w organizmie (czyli koduje białka) i przez to warunkuje cechy zarówno widoczne, jak i te nie widoczne gołym okiem, jak np. tendencję do określonych chorób.
Mutacje mogą powstawać spontanicznie w życiu człowieka (pod wpływem działania różnych czynników fizycznych – np. promieniowanie UV, chemicznych – np. dym tytoniowy czy biologicznych – np. wirusy) lub być odziedziczone po biologicznych rodzicach.
Niektóre mutacje – takie jak mutacje genu BRCA – występują w rodzinach i wiążą się ze zwiększonym ryzykiem niektórych nowotworów, takich jak rak piersi i jajnika.
Geny BRCA1 i BRCA2 to geny kodujące białka supresorowe (inaczej hamujace), czyli takie które spowalniają wzrost komórek, naprawiają uszkodzenia (mutacje) DNA, a kiedy nie potrafią ich naprawić, kierują niektóre trwale uszkodzone komórki na drogę samounicestwienia. Mutacje w genach BRCA mogą spowodować, że organizm nie produkuje wspomnianych białek i jest pozbawiony ważnego mechanizmy naprawy uszkodzeń DNA.
Warto wyjaśnić, że wszyscy mamy geny BRCA1 i BRCA2. Kiedy działają prawidłowo, geny te służą jako supresory nowotworów, zapobiegając niekontrolowanemu rozrostowi komórek.
Kiedy geny BRCA mają mutację, nie są w stanie wykonać swojego obowiązku supresora guza, co naraża osoby ze zmutowanymi genami na większe ryzyko zachorowania na raka.
Mutacje BRCA są rzadkie, ale są dziedziczone. Ryzyko mutacji BRCA jest związane z historią rodzinną.
Mutacje oznaczamy na podstawie badania genetycznego krwi. W niektórych przypadkach oznaczamy je w także w tkance nowotworowej
Ryzyko zachorowania
Ryzyko zachorowania na raka związane z mutacjami BRCA wzrasta wraz długością życia. U młodych osób jest minimalane, ale wzrasta znacząco ok. 40-50 r.ż. Mówimy, że tzw. życiowe ryzyko zachorowania na raka piersi (czyli szacowane ryzyko zachorowania w ciągu 80 lat życia) wynosi ok. 70-80% u nosicieli mutacji genu BRCA1 i ok. 70% – BRCA2. Dla porównania, takie ryzyko w ogólnej populacji wynosi ok. 12%
Podobne zależności dotyczą zachorowania na raka jajnika. Ryzyko życiowe zachorowania na raka jajnika wynosi ok. 44% u nosicielek mutacji BRCA1 i 17% – BRCA2. Dla porównania, takie ryzyko w ogólnej populacji wynosi ok. 1,3%
Mutacje BRCA mogą również zwiększać ryzyko zachorowania na inne nowotwory – raka jajowodu, trzustki i otrzewnej, a także niektóre nowotwory skóry. Mężczyźni z mutacjami BRCA mają również większe ryzyko raka piersi, trzustki i prostaty. Ważne jest, aby pamiętać, że mutacja BRCA nie jest równoznaczna z zachorowaniem, wiele osób z mutacjami BRCA nigdy nie zachoruje na raka.
Dla osób, które są nosicielami mutacji genów BRCA opracowano specjalne zalecenia badań przesiewowych w kierunku wczesnego wykrywania nowotworów.
Czasami także proponuje się u takich osób zabiegi usuwania narządów objętych ryzykiem – piersi lub jajników. Niektórzy nosiciele mutacji genów BRCA1/2 chorują na więcej niż jeden nowotwór.
