Rak piersi jest najcz\u0119\u015bciej wyst\u0119puj\u0105cym nowotworem u kobiet na \u015bwiecie. W 2020 roku stwierdzono ponad 2,3 miliona nowych zachorowa\u0144, a z powodu raka piersi zmar\u0142o 685 tysi\u0119cy kobiet. W Polsce w\u00a02018 roku rozpoznano raka piersi u blisko 19 tysi\u0119cy pa\u0144, zmar\u0142o ponad 6 tysi\u0119cy. Rak piersi jest w\u00a0naszym kraju drug\u0105, po raku p\u0142uca, przyczyn\u0105 zgon\u00f3w spowodowanych przez nowotwory u kobiet. Polska nale\u017cy do kraj\u00f3w o \u015bredniej zachorowalno\u015bci (znacznie wi\u0119cej kobiet choruje na raka piersi w\u00a0krajach Europy Zachodniej, np. w Belgii i Holandii), niestety, wyniki leczenia raka piersi s\u0105 w Polsce gorsze ni\u017c krajach Europy Zachodniej.
\nNa raka piersi choruj\u0105 r\u00f3wnie\u017c m\u0119\u017cczy\u017ani, chocia\u017c zdarza si\u0119 to rzadko (w Polsce mniej ni\u017c 200 przypadk\u00f3w rocznie).<\/p>\n

Czynniki ryzyka wyst\u0105pienia raka piersi<\/strong><\/p>\n

\n
• Wiek jest najistotniejszym czynnikiem ryzyka, bo cz\u0119sto\u015b\u0107 wyst\u0119powania raka piersi wzrasta z\u00a0wiekiem, szczyt zachorowa\u0144 wyst\u0119puje u kobiet w wieku 50\u201369 lat. U kobiet w wieku poni\u017cej 40 lat rak piersi wyst\u0119puje rzadko, jest to jednak mo\u017cliwe r\u00f3wnie\u017c u bardzo m\u0142odych kobiet, nawet w wieku poni\u017cej 20 lat.<\/li>\n
• Czynniki zwi\u0105zane z macierzy\u0144stwem i wiekiem pokwitania i przekwitania: ryzyko raka piersi wzrasta u kobiet, u kt\u00f3rych wcze\u015bnie wyst\u0105pi\u0142a pierwsza miesi\u0105czka i p\u00f3\u017ano menopauza. Badania wykonane w Polsce wykaza\u0142y, \u017ce op\u00f3\u017anienie menopauzy wi\u0105\u017c\u0119 si\u0119 ze wzrostem ryzyka o 15% na ka\u017cde 5 lat. Urodzenie dzieci w m\u0142odym wieku i karmienie piersi\u0105 zmniejszaj\u0105 ryzyko zachorowania na raka piersi.
  \nStosowanie hormonoterapii zast\u0119pczej (HTZ) to r\u00f3wnie\u017c czynnik zwi\u0119kszonego ryzyka. Przez wiele lat uwa\u017cano, \u017ce leczenie to jest w pe\u0142ni bezpieczne, wr\u0119cz namawiano kobiety, by stosowa\u0142y HTZ. Dzi\u015b wiadomo, \u017ce tak nie jest, wzgl\u0119dne ryzyko wyst\u0105pienia raka piersi mie\u015bci si\u0119 w przedziale 1,4\u20132,0. W naszej, polskiej populacji okre\u015blono je na 1,64.
  \nAntykoncepcja hormonalna powoduje nieznaczny wzrost ryzyka zachorowania na raka piersi (1,1\u20131,2).<\/li>\n
• Uwarunkowania dziedziczne \u2013 uwa\u017ca si\u0119, \u017ce rodzinne mutacje s\u0105 przyczyn\u0105 mniej ni\u017c 10% rak\u00f3w piersi. Jednoznacznie udowodniono zwi\u0105zek raka piersi z mutacjami w genach BRCA1 <\/em>i\u00a0 U nosicielek tych mutacji ryzyko wyst\u0105pienie raka piersi jest bardzo du\u017ce. W\u00a0przypadku BRCA1<\/em> do 80% w ci\u0105gu ca\u0142ego \u017cycia, a w przypadku BRCA2<\/em> do 40%. Ryzyko wyst\u0105pienia raka piersi jest r\u00f3wnie\u017c zwi\u0119kszone u nosicielek mutacji w genach TP53, PTEN, CHEC2, PALB, ATM.
  \nRyzyko raka piersi wzrasta dwukrotnie, gdy raka piersi stwierdzono u najbli\u017cszych krewnych kobiety \u2013 matka, c\u00f3rka, siostra. Jest jeszcze wi\u0119ksze, gdy zachorowa\u0142a wi\u0119ksza liczba cz\u0142onk\u00f3w rodziny i gdy zdarza\u0142y si\u0119 przypadki raka piersi u kobiet m\u0142odych, w wieku poni\u017cej 40 lat.<\/li>\n
• Styl \u017cycia \u2013 aktywno\u015b\u0107 fizyczna zmniejsza ryzyko raka piersi, natomiast oty\u0142o\u015b\u0107 i brak ruchu zwi\u0119kszaj\u0105 je. Stwierdzono tak\u017ce, \u017ce palenie papieros\u00f3w i spo\u017cywanie alkoholu wp\u0142ywaj\u0105 r\u00f3wnie\u017c na zwi\u0119kszenie ryzyka wyst\u0105pienia raka piersi.<\/li>\n
• Promieniowanie jonizuj\u0105ce \u2013 cz\u0119\u015bciej choruj\u0105 kobiety, kt\u00f3re mia\u0142y napromienian\u0105 klatk\u0119 piersiow\u0105 np. z powodu ch\u0142oniaka Hodgkina, oraz te, u kt\u00f3rych kontroln\u0105 mammografi\u0119 zacz\u0119to wykonywa\u0107 w bardzo m\u0142odym wieku i u kt\u00f3rych wykonano wiele bada\u0144.<\/li>\n<\/ul>\n

  Profilaktyka w przypadku raka piersi ma ograniczone znaczenie, bo nie mamy wp\u0142ywu na wi\u0119kszo\u015b\u0107 podanych wy\u017cej czynnik\u00f3w. Ryzyko raka piersi mo\u017cna jednak zmniejszy\u0107 poprzez:<\/p>\n

  \n
  • aktywno\u015b\u0107 fizyczn\u0105,<\/li>\n
  • utrzymanie prawid\u0142owej masy cia\u0142a,<\/li>\n
  • niepalenie, ograniczenie stosowania hormonalnej terapii zast\u0119pczej i ograniczenie spo\u017cycia alkoholu.<\/li>\n<\/ul>\n

    W onkologii stosuje si\u0119 mo\u017ce nieco niezr\u0119czne okre\u015blenie \u201eprofilaktyka wt\u00f3rna\u201d. Pod tym poj\u0119ciem rozumie si\u0119 wczesne wykrycie choroby i jej wyleczenie. W celu wczesnego wykrycia niekt\u00f3rych chor\u00f3b stosuje si\u0119 badania przesiewowe (skriningowe). Badania te polegaj\u0105 na wykryciu nierozpoznanych chor\u00f3b lub stan\u00f3w przedchorobowych za pomoc\u0105 masowo stosowanych prostych test\u00f3w. W przypadku raka piersi badaniem skriningowym jest mammografia. W Polsce badanie to jest proponowane co 2 lata kobietom w wieku 50\u201369 lat. Niestety, w naszym kraju na profilaktyczne badania mammograficzne zg\u0142asza si\u0119 mniej ni\u017c 50% pa\u0144. Bardzo to martwi lekarzy, bo do\u015bwiadczenia innych kraj\u00f3w \u2013 na przyk\u0142ad kraj\u00f3w skandynawskich, Wielkiej Brytanii i Stan\u00f3w Zjednoczonych wskazuj\u0105 jednoznacznie, \u017ce aktywny udzia\u0142 kobiet w programach przesiewowych zmniejsza umieralno\u015b\u0107 z powodu raka piersi o 20\u201330%.<\/p>\n

    Objawy raka piersi<\/strong><\/p>\n

    We wczesnym okresie choroby rak piersi przebiega bezobjawowo. W p\u00f3\u017aniejszym etapie najcz\u0119stszym objawem jest obecno\u015b\u0107 guza w piersi. Mog\u0105 si\u0119 te\u017c pojawi\u0107 inne objawy takie jak: wci\u0105gni\u0119cie brodawki, wyciek z brodawki, objaw sk\u00f3rki pomara\u0144czowej, a w zaawansowanej chorobie owrzodzenie sk\u00f3ry lub guzki na sk\u00f3rze w okolicy guza piersi.<\/p>\n

    Diagnostyka raka piersi<\/strong><\/p>\n

    Pierwszym etapem diagnostyki raka piersi jest zawsze badanie lekarskie. Tradycyjne dzieli si\u0119 je na badanie podmiotowe (czyli wywiad) i przedmiotowe.
    \nWywiad dotyczy przede wszystkim zmiany w piersi, wa\u017cny jest czas pojawienia si\u0119 pierwszych objaw\u00f3w i informacja, czy zmiana si\u0119 powi\u0119ksza i czy si\u0119 zmienia. Lekarz pyta r\u00f3wnie\u017c o czas wyst\u0105pienia pierwszej i ostatniej miesi\u0105czki, liczb\u0119 porod\u00f3w, ewentualne poronienia, stosowanie leczenia hormonalnego \u2013 antykoncepcji i hormonalnej terapii zast\u0119pczej (HTZ). Pytania dotycz\u0105 r\u00f3wnie\u017c przebytych schorze\u0144 i stosowanych lek\u00f3w.
    \nBardzo wa\u017cny jest wywiad rodzinny \u2013 czy w rodzinie wyst\u0119powa\u0142y schorzenia nowotworowe, a\u00a0szczeg\u00f3lnie rak piersi, rak jajnika, rak trzonu macicy i rak jelita grubego.<\/p>\n

    Badanie przedmiotowe zwykle rozpoczyna si\u0119 od ogl\u0105dania piersi w pozycji siedz\u0105cej. Lekarz zwykle prosi pacjentk\u0119 o zmian\u0119 pozycji r\u0105k \u2013 ogl\u0105da piersi gdy r\u0119ce u\u0142o\u017cone s\u0105 wzd\u0142u\u017c tu\u0142owia, oparte o\u00a0biodra i podniesione w g\u00f3r\u0119. Zmiana pozycji r\u0105k mo\u017ce uwidoczni\u0107 zmiany, kt\u00f3re nie s\u0105 widoczne w\u00a0innym u\u0142o\u017ceniu. Podczas ogl\u0105dania piersi mo\u017cna zauwa\u017cy\u0107 takie objawy jak:<\/p>\n

    \n
    • asymetri\u0119 piersi (mo\u017ce by\u0107 fizjologiczna, nie zawsze piersi maj\u0105 t\u0105 sam\u0105 wielko\u015b\u0107 i kszta\u0142t; mo\u017ce jednak wynika\u0107 z obecno\u015bci guza),<\/li>\n
    • zaczerwienienie sk\u00f3ry \u2013 mo\u017ce by\u0107 zwi\u0105zane ze szczeg\u00f3ln\u0105 postaci\u0105 raka piersi, tak zwanym rakiem zapalnym,<\/li>\n
    • objaw sk\u00f3rki pomara\u0144czowej czy owrzodzenie sk\u00f3ry to p\u00f3\u017ane objawy choroby.<\/li>\n
    • wci\u0105gniecie brodawki \u2013 to niezbyt cz\u0119sty objaw raka i w wielu przypadkach wci\u0105gniecie brodawki wynika ze zmian inwolucyjnych w piersi,<\/li>\n
    • wykwity o charakterze zmian krostkowych \u2013 mo\u017ce to by\u0107 objaw choroby Pageta,<\/li>\n
    • obrz\u0119k ko\u0144czyny g\u00f3rnej po stronie guza mo\u017ce wynika\u0107 z obecno\u015bci przerzut\u00f3w w w\u0119z\u0142ach ch\u0142onnych \u2013 to p\u00f3\u017any objaw choroby.<\/li>\n<\/ul>\n

      P\u00f3\u017aniej nast\u0119puje badanie palpacyjne piersi i okolicznych w\u0119z\u0142\u00f3w ch\u0142onnych. To badanie przeprowadza si\u0119 w pozycji siedz\u0105cej i le\u017c\u0105cej. Je\u017celi guz jest wyczuwalny, to okre\u015bla si\u0119 jego wielko\u015b\u0107 i dok\u0142adn\u0105 lokalizacj\u0119. Okre\u015bla si\u0119 r\u00f3wnie\u017c spoisto\u015b\u0107 i kszta\u0142t guza, jego ruchomo\u015b\u0107 w stosunku do otaczaj\u0105cych tkanek. Badane s\u0105 r\u00f3wnie\u017c w\u0119z\u0142y ch\u0142onne okolic pachowych jak r\u00f3wnie\u017c w\u0119z\u0142y nadobojczykowe i podobojczykowe.<\/p>\n

      Badania obrazowe<\/strong><\/p>\n

      Podstawowym badaniem obrazowym piersi jest mammografia<\/strong>. Wykonywana jest ramach bada\u0144 profilaktycznych oraz w celu zobrazowania wyczuwalnych zmian. Pozwala bowiem na wykrycie zmian, kt\u00f3re s\u0105 bardzo ma\u0142e i nie mog\u0105 by\u0107 wykryte w badaniu palpacyjnym.
      \nMammografia cechuje si\u0119 wysok\u0105 swoisto\u015bci\u0105 i czu\u0142o\u015bci\u0105. Cz\u0119sto obraz raka piersi w badaniu mammograficznym jest bardzo charakterystyczny. Tylko na podstawie mammografii nie mo\u017cna jednak rozpozna\u0107 rodzaju nowotworu. Zawsze koniczne jest pobranie materia\u0142u guza i wykonanie badania patomorfologicznego. W ocenie zmian w piersiach wykorzystywana jest klasyfikacja BI-RADS. W klasyfikacji tej wyr\u00f3\u017cniono 7 kategorii:<\/p>\n

      \n
      1. konieczne dodatkowe badania obrazowe, lub por\u00f3wnanie z badaniem poprzednim,<\/li>\n
      2. obraz prawid\u0142owy,<\/li>\n
      3. zmiana \u0142agodna,<\/li>\n
      4. zmiana prawdopodobnie \u0142agodna \u2013 konieczne wcze\u015bniejsze badania kontrolne lub ewentualnie biopsja, chocia\u017c ryzyko raka jest bardzo ma\u0142e,<\/li>\n
      5. zmiana podejrzana \u2013 konieczna weryfikacja mikroskopowa,<\/li>\n
      6. obraz typowy dla zmiany z\u0142o\u015bliwej \u2013 konieczna pilna weryfikacja mikroskopowa,<\/li>\n
      7. obecno\u015b\u0107 raka zosta\u0142a ju\u017c wcze\u015bniej potwierdzona w badaniu mikroskopowym, mammografia jest wykonywana jako badanie uzupe\u0142niaj\u0105ce lub do oceny leczenia przedoperacyjnego.<\/li>\n<\/ol>\n

          <\/p>\n

         Do wad mammografii nale\u017cy konieczno\u015b\u0107 zastosowania ucisku. Mo\u017ce to powodowa\u0107 dyskomfort lub b\u00f3l. Mammografia ma te\u017c mniejsz\u0105 warto\u015b\u0107 w przypadku \u201eg\u0119stych\u201d piersi.
         \nOstatnio do badania mammograficznego wprowadzono nowe techniki. Nale\u017c\u0105 do nich: mammografia spektralna z zastosowaniem kontrastu i tomosynteza. Te nowe rodzaje bada\u0144 pozwalaj\u0105 na jeszcze lepsze obrazowanie piersi.<\/p>\n

         Ultrasonografia piersi<\/strong> (USG) \u2013 w por\u00f3wnaniu z mammografi\u0105 jest badaniem mniej czu\u0142ym, ale bardzo u\u017cytecznym w r\u00f3\u017cnicowaniu zmian litych i torbielowatych. Ultrasonografia stanowi uzupe\u0142nienie mammografii, jest metod\u0105 z wyboru w przypadku bardzo m\u0142odych kobiet. Obie te metody przynosz\u0105 jednak nieco inne informacje, wi\u0119c nie mog\u0105 si\u0119 nawzajem zast\u0119powa\u0107. Badanie USG umo\u017cliwia ocen\u0119 piersi i okolicznych w\u0119z\u0142\u00f3w ch\u0142onnych. Zalet\u0105 ultrasonografii jest dost\u0119pno\u015b\u0107 i niski koszt badania.<\/p>\n

         Badanie rezonansem magnetycznym (MR<\/strong>) \u2013 jest badaniem bardzo czu\u0142ym i cz\u0119sto zwraca uwag\u0119 na zmiany, kt\u00f3re nie s\u0105 zmianami nowotworowymi. Badanie to jest zalecane u nosicielek mutacji w\u00a0genach BRCA1 <\/em>i 2 (mammografia u tych pacjentek jest mniej przydatna). Badanie MR wykonuje si\u0119 tak\u017ce u chorych po operacjach odtw\u00f3rczych, wykrywa uszkodzenia protez silikonowych. Innym wskazaniem do badania MR jest ocena skuteczno\u015bci leczenia przedoperacyjnego (chemioterapii czy hormonoterapii). Ze wzgl\u0119du na ma\u0142\u0105 dost\u0119pno\u015b\u0107 badanie to w Polsce do takiej oceny jest rzadko stosowane.<\/p>\n

         Rola tomografii komputerowej (TK) w diagnostyce raka piersi jest niewielka.<\/p>\n

         Badanie pozytonowej tomografii emisyjnej (PET)<\/strong> mo\u017ce by\u0107 wykonane w sytuacji, gdy wykrywa si\u0119 zmiany przerzutowe w w\u0119z\u0142ach ch\u0142onnych, a inne badania nie pozwalaj\u0105 na wykrycie zmiany w piersi. Taka sytuacja wyst\u0119puj\u0119 rzadko, ale jest mo\u017cliwa. Badanie PET wykonywane bywa tak\u017ce \u00a0przypadku nawrotu raka piersi, szczeg\u00f3lnie wtedy, gdy wyniki innych bada\u0144 nie s\u0105 jednoznaczne.<\/p>\n

         Scyntygrafia ko\u015bci<\/strong> to badanie, kt\u00f3re pozwala oceni\u0107, czy nie ma zmian w uk\u0142adzie kostnym. To badanie jest wykonywane u pacjentek ze znacznym miejscowym zaawansowaniem choroby i\u00a0w\u00a0przypadku nawrotu choroby.<\/p>\n

         Ostateczne rozpoznanie<\/strong><\/p>\n

         Ostateczne rozpoznanie mo\u017ce by\u0107 dokonane dopiero po wykonaniu badania patomorfologicznego. W\u00a0tym celu wykonuje si\u0119 biopsj\u0119 gruboig\u0142ow\u0105. W biopsji cienkoig\u0142owej uzyskuje si\u0119 pojedyncze kom\u00f3rki, natomiast biopsja gruboig\u0142owa lub mammotomiczna umo\u017cliwia uzyskanie fragmentu tkanki, kt\u00f3ry pozwoli nie tylko na potwierdzenie rozpoznania nowotworu, ale r\u00f3wnie\u017c okre\u015blenie typu raka i\u00a0wielu parametr\u00f3w, kt\u00f3re s\u0105 niezb\u0119dne przy planowaniu odpowiedniego leczenia. Nale\u017c\u0105 do nich:<\/p>\n

         \n
         • ekspresja receptor\u00f3w estrogenowych (ER) i progesteronowych (PgR) \u2013 je\u017celi wyst\u0119puje, b\u0119dzie mo\u017cliwe zastosowanie leczenia hormonalnego,<\/li>\n
         • stan receptora HER2 \u2013 stwierdzenie nadekspresji tego receptora (3+) to wskazanie do zastosowania lek\u00f3w antyHER2,<\/li>\n
         • ekspresja Ki-67 \u2013 okre\u015blenie ekspresji tego markera proliferacji pomaga przy ustalaniu leczenia optymalnego dla ka\u017cdej pacjentki.<\/li>\n<\/ul>\n

            <\/p>\n

           Cz\u0119sto zadawane pytania<\/strong><\/p>\n

           Czy kobieta po leczeniu raka piersi mo\u017ce mie\u0107 dzieci?<\/strong><\/p>\n

           W tym pytaniu zawieraj\u0105 si\u0119 dwa pytania \u2013 jedno: czy macierzy\u0144stwo po leczeniu jest mo\u017cliwe i drugie: czy jest bezpieczne dla matki.<\/p>\n

           U niekt\u00f3rych kobiet intensywne leczenie raka piersi, przede wszystkim z zastosowaniem chemioterapii, mo\u017ce spowodowa\u0107 trwa\u0142\u0105 bezp\u0142odno\u015b\u0107. Dlatego wa\u017cne jest, by panie, kt\u00f3re pragn\u0105 mie\u0107 dzieci po leczeniu raka piersi poinformowa\u0142y o tym lekarza przed rozpocz\u0119ciem terapii i ewentualnie skorzysta\u0142y z dost\u0119pnych metod ochrony p\u0142odno\u015bci.<\/p>\n

           Pozostaje jednak wa\u017cne pytanie dotycz\u0105ce bezpiecze\u0144stwa.<\/p>\n

           Przez wiele lat uwa\u017cano, \u017ce ci\u0105\u017ca mo\u017ce zwi\u0119kszy\u0107 ryzyko nawrotu raka piersi i dlatego pacjentkom po leczeniu raka piersi odradzano macierzy\u0144stwo. Powodem mia\u0142 by\u0107 fakt, \u017ce w\u00a0trakcie ci\u0105\u017cy znacznie wzrasta st\u0119\u017cenie estrogen\u00f3w we krwi, a poniewa\u017c rak piersi jest nowotworem zale\u017cnym od hormon\u00f3w zachodzi\u0142a obawa, czy nie spowoduje to nawrotu choroby.<\/p>\n

           Dopiero w latach 80. zainicjowano badania, kt\u00f3re mia\u0142y odpowiedzie\u0107 na pytanie, czy ci\u0105\u017ca po leczeniu raka piersi jest bezpieczna. Pierwsze badania mia\u0142y charakter retrospektywny, a\u00a0wi\u0119c dotycz\u0105cych przesz\u0142o\u015bci i analizowano w nich losy pacjentek, o kt\u00f3rych wiedziano, \u017ce urodzi\u0142y dzieci po leczeniu raka piersi. Wykazano, \u017ce ci\u0105\u017ca nie zwi\u0119ksza ryzyka nawrotu raka piersi. Poniewa\u017c jednak badania retrospektywne maj\u0105 ograniczon\u0105 warto\u015b\u0107, przeprowadzono dalsze, dok\u0142adniejsze badania. W badaniach populacyjnych, kt\u00f3re oparto na danych pochodz\u0105cych z rejestr\u00f3w chor\u00f3b nowotworowych i rejestr\u00f3w urodze\u0144 r\u00f3wnie\u017c nie stwierdzono, by ci\u0105\u017c\u0105 zwi\u0119ksza\u0142a ryzyko nawrotu raka piersi. Niekt\u00f3re z nich wykaza\u0142y wr\u0119cz lepsze rokowanie w grupach pacjentek, kt\u00f3re po leczeniu raka piersi urodzi\u0142y dzieci.<\/p>\n

           Wydaje si\u0119, \u017ce najw\u0142a\u015bciwsza odpowied\u017a na pytanie o bezpiecze\u0144stwo matki powinna informowa\u0107, \u017ce nie ma dowod\u00f3w wskazuj\u0105cych, \u017ce ci\u0105\u017ca mo\u017ce zwi\u0119kszy\u0107 ryzyko raka piersi, jak r\u00f3wnie\u017c nie ma absolutnie pewnych dowod\u00f3w, \u017ce jest to w pe\u0142ni bezpieczne.<\/p>\n

           Najcz\u0119\u015bciej zaleca si\u0119, by pomi\u0119dzy rozpoznaniem, a planowan\u0105 ci\u0105\u017ca min\u0119\u0142y co najmniej 2\u00a0lata, chocia\u017c ka\u017cd\u0105 sytuacj\u0119 nale\u017cy rozpatrywa\u0107 indywidualnie.<\/p>\n

           Czy kobieta po leczeniu raka piersi mo\u017ce karmi\u0107 piersi\u0105?<\/strong><\/p>\n

           Wiadomo, \u017ce karmienie piersi\u0105 jest korzystne zar\u00f3wno dla dziecka, jak i dla matki. Dzieci karmione piersi\u0105 rzadziej choruj\u0105 w okresie noworodkowym, a potem, w p\u00f3\u017aniejszym okresie \u017cycia rzadziej maj\u0105 k\u0142opoty z oty\u0142o\u015bci\u0105 i cukrzyc\u0105. Karmienie piersi\u0105 jest r\u00f3wnie\u017c korzystne dla matki \u2013 zmniejsza ryzyko wyst\u0105pienia raka piersi. Nie mo\u017cna r\u00f3wnie\u017c przeceni\u0107 zalet karmienia piersi\u0105 dla rozwoju emocjonalnego dziecka i jego relacji z matk\u0105.<\/p>\n

           Chocia\u017c wiedza na temat karmienia piersi\u0105 po leczeniu raka piersi jest ograniczona, to jednak mo\u017cna stwierdzi\u0107, \u017ce jest to bezpieczne i mo\u017cliwe. Karmienie \u201echor\u0105\u201d piersi\u0105 (po przebytej operacji i radioterapii) nie zawsze jest mo\u017cliwe, produkcja mleka mo\u017ce by\u0107 bardzo ograniczona. Po radioterapii powstaj\u0105 zw\u0142\u00f3knienia zar\u00f3wno w obr\u0119bie zrazik\u00f3w piersi jak i\u00a0w\u00a0obr\u0119bie przewod\u00f3w wyprowadzaj\u0105cych, mo\u017ce r\u00f3wnie\u017c wyst\u0105pi\u0107 nadwra\u017cliwo\u015b\u0107 i\u00a0bolesno\u015b\u0107 w obr\u0119bie kompleksu brodawkowo-otoczkowego. Mo\u017cna jednak swobodnie karmi\u0107 drug\u0105 \u201ezdrow\u0105 piersi\u0105\u201d. Produkcja mleka z jednej piersi jest wystarczaj\u0105ca, by zapewni\u0107 dziecku prawid\u0142owe \u017cywienie. Oczywi\u015bcie, karmi\u0107 piersi\u0105 mog\u0105 tylko te panie, kt\u00f3re zako\u0144czy\u0142y leczenie onkologiczne i nie przyjmuj\u0105 \u017cadnych lek\u00f3w.<\/p>\n

           Je\u017celi jednak kobieta, kt\u00f3ra urodzi\u0142a dziecko po leczeniu raka piersi, ma obawy i nie czuje si\u0119 komfortowo i bezpiecznie, to nie powinna mie\u0107 \u017cadnych wyrzut\u00f3w sumienia, gdy wybiera karmienie z butelki. Tak\u0105 form\u0119 karmienia cz\u0119sto wybieraj\u0105 r\u00f3wnie\u017c kobiety zdrowe.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

           Rak piersi jest najcz\u0119\u015bciej wyst\u0119puj\u0105cym nowotworem u kobiet na \u015bwiecie. W 2020 roku stwierdzono ponad 2,3 miliona nowych zachorowa\u0144, a z powodu raka piersi zmar\u0142o 685 tysi\u0119cy kobiet. W Polsce w\u00a02018 roku rozpoznano raka piersi u blisko 19 tysi\u0119cy pa\u0144, zmar\u0142o ponad 6 tysi\u0119cy. Rak piersi jest w\u00a0naszym kraju drug\u0105, po raku p\u0142uca, przyczyn\u0105 zgon\u00f3w […]<\/p>\n","protected":false},"author":2,"featured_media":8636,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_bbp_topic_count":0,"_bbp_reply_count":0,"_bbp_total_topic_count":0,"_bbp_total_reply_count":0,"_bbp_voice_count":0,"_bbp_anonymous_reply_count":0,"_bbp_topic_count_hidden":0,"_bbp_reply_count_hidden":0,"_bbp_forum_subforum_count":0},"categories":[1],"tags":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/rakmisja.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/8658"}],"collection":[{"href":"https:\/\/rakmisja.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/rakmisja.pl\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/rakmisja.pl\/wp-json\/wp\/v2\/users\/2"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/rakmisja.pl\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=8658"}],"version-history":[{"count":1,"href":"https:\/\/rakmisja.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/8658\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":8659,"href":"https:\/\/rakmisja.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/8658\/revisions\/8659"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/rakmisja.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media\/8636"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/rakmisja.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=8658"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/rakmisja.pl\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=8658"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/rakmisja.pl\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=8658"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}